Genel Kültür İlk İslam Devletleri Konu Anlatımı Türklerin İslamiyetle tanışmaları 751 yılında yapılan Talas Savaş’ına denk gelir. Araplar ve Çinliler arasında yapılan savaşın kazananı Orta Asya’nın hâkimi olacaktı. Orta Asya’ da bir Çin hâkimiyeti görmek istemeyen Türkler Arapların yanında savaşa girdiler. Böylelikle İslamiyet’le tanıştılar ve yaymaya başladılar.
Genel Kültür İlk İslam Devletleri Konu Anlatımı
1-Karahanlılar (840-1212)
Genel Kültür İlk İslam Devletleri Konu Anlatımı
Batı Türkistan bölgesinde Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.
. Karahanlılar, İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devletidir.
. Selçuklulara teşkilatlanma ve yönetim anlamında örnek olmuşlardır.
. İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen geleneklerini en çok yaşatan Türk devleti olmuştur.
İslamiyeti kabul etmenin getirdiği bir sonuç olarak; İlk Türk- İslam eserleri de Karahanlılar döneminde verilmiştir. Bunlar:
Divan-ı Lügat-it Türk: Kaşgarlı Mahmut tarafından Araplara Türkçe öğretmek maksadıyla yazılmıştır. Ansiklopedik özellik taşır.
Kutadgu Bilig: Yusuf Has Hacib tarafından yazılan eser siyasetname özelliği taşımaktadır.
Mutluluk veren bilgi anlamına gelmektedir.
Atabetül Hakayık: ‘Hakikatlarin eşiği’ anlamına gelmektedir. Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılan eser dini öğütler içerir.
Divan- Hikmet: Ahmet Yesevi tarafından yazılan eser, Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneğidir.
1040 yılında Karahanlılar doğu ve batı olarak ikiye ayrılmışlar zaman içerisinde de yıkılmışlardır.
2-Gazneliler (963-1187)
Kurucusu Alp Tigin’dir.
. Sultan unvanını ilk kez Gazneliler kullanmıştır.
. İslamiyetin ve Türk kültürünün Hindistan’ da yayılmasında öncülük etmişlerdir.
. İranlı şair Firsevsi, Şehname adlı eserini Gazneli Mahmut’a sunmuştur.
1040 yılında Selçuklularla yaptıkları Dandanakan Savaşı’nı kaybettikten sonra dağılma sürecine giren Gaznelileri 1187’ de Gurlular yıkmıştır.
3-Tolunoğlları (868-905)
Tolunoğlu Ahmet tarafından Mısır’ da kurulmuştur. Halkın çoğunluğu Araplardan oluşurken yöneticileri Türk’tür.
. Mısır’da kurulan ilk Türk devleti olma özelliği taşır.
Tolunoğulları Abbasiler tarafından yıkılmıştır.
4-İhşidler (Akşitler) (935-969)
Muhammet Bin Togaç tarafından kurulan İhşidler, Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.
. Kutsal bölge olan Hicaz’ı hâkimiyet altına alan ilk Türk devletidir.
. Halkın çoğunluğu Araplardan oluşurken devlet yöneticileri Türk’tür.
5-Büyük Selçuklu Devleti (1040-1157)
Selçuk Bey tarafından kurulmuştur. Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandırlar. Devletin asıl kurucusu Tuğrul Beydir; kardeşi Çağrı Bey ile birlikte güçlü bir teşkilatlanma sağlamışlardır.
Büyük Selçuklu Devleti dönemi üç başlık altında incinebilir.
Tuğrul Bey Dönemi
1040 Dandanakan zaferinin ardından Tuğrul Bey ve kardeşi Çağrı Bey, Selçukluyu aşiret yapılanması özelliğinden kurtarıp devlet yapılanması özelliği kazandırmıştır.
1048 yılında yapılan Pasinler Savaşı, kazanılmasıyla birlikte Bizans’a karşı alınan ilk büyük zafer olma özelliği taşır.
. Tuğrul Bey, Bağdat’ta bulunan Abbasi Halifesini Şii Büveyhoğulları’nın elinden kurtarmış ve himayesi altına almıştır. Halifede kendisine ‘Doğunun ve Batının Sultanı’ unvanını vermiştir.
Alparslan Dönemi
Genel kültür tarihi açısından en önemli savaşlardan biri olan 1071 Malazgirt Savaşı Bizanslılarla yapılmıştır. Bizans orduları bozguna uğratılmış, komutanları Romen Diyojen esir alınmıştır. Bu savaş Türklere Anadolu’nun kapılarını açan savaş olma açısından büyük önem taşır.
Melikşah Dönemi
Selçuklu devletinin en parlak dönemi Melikşah döneminde yaşanmıştır. Ülke sınırları Aral Gölü, Kafkas, Basra Körfezi, Mısıra kadar genişlemiştir.
Melikşah’ın oğulları arasında çıkan taht kavgaları sebebiyle zayıflamaya başlayan ülke Katvan Savaşında Moğollara yenilerek dağılma sürecine girmiştir. 1157 yılında Sultan Sencer’in ölümüyle Büyük Selçuklu Devleti yıkılmıştır.
Türk-İslam devletleri konu bakımından sınavlarda kendine 1-2 soruluk yer bulur. Konu anlatım tarih kitaplarında daha detaylı bilgi verilmekle birlikte ana hatlarıyla bu anlatılanlardan ibarettir.
